Nhắc đến Cooc mò, nhiều du khách du lịch Quan Lạn nghĩ đến món bánh đặc trưng độc đáo của vùng đất Thái Nguyên hay Bắc Kạn. Nhưng những người dân tộc Tày ở huyện Bình Liêu, Quảng Ninh cũng có món bánh Cooc mò mang đậm hương vị riêng biệt của huyện biên giới vùng cao.
“Cooc mò” là cái tên mang bản sắc riêng của người Tày, dịch ra có nghĩa là sừng bò vì hình dáng chóp nhọn giống như chiếc sừng đặc trưng của con bò. Loại bánh này khá nhỏ, hình dáng bắt mắt, được trẻ con vùng cao vô cùng thích thú, thường được người dân Bình Liêu làm trong những ngày lễ đặc biệt: Tết nguyên đán, Tết Đoan Ngọ (Tết diệt sâu bọ)... Món ăn bình dị, dân dã nhưng quyến rũ lạ lùng bởi mùi vị đặc trưng ngay từ khâu lựa chọn nguyên liệu đến khi gói và luộc bánh.
Ở Bình Liêu, ngoài bánh Cooc mò không nhân với nguyên liệu đơn giản là gạo nếp và lá chít, thì bà con ở đây còn cho thêm nhân thịt lợn kèm lá cơm lông để bánh dậy mùi thơm, đằm vị và đỡ ngán. Vốn là những nguyên liệu quen thuộc để gói bánh chưng truyền thống của người Việt như gạo nếp, thịt lợn, lá gói, lạt tre... nhưng Cooc mò lại có nét đặc sắc riêng với du khách du lịch Sầm Sơn 2 ngày 1 đêm không chỉ từ hình dáng mà còn từ khâu chuẩn bị nguyên liệu và gói bánh.
Bánh Cooc mò với hình dáng chóp nhọn đặc trưng
Gạo nếp làm bánh Cooc mò được lựa chọn kỹ càng, là loại nếp thơm, hạt tròn đều, mẩy được sàng sẩy kỹ lưỡng. Gạo đãi qua nhiều nước cho thật sạch, để ráo rồi ngâm nước tro cho nở đều, tạo màu ngả vàng đẹp mắt. Ở một số địa phương, người ta thường trộn gạo nếp với lạc sống giã nhỏ, tuy nhiên Cooc mò ở Bình Liêu thường thêm phần nhân với thịt lợn ba chỉ thái miếng đem tẩm sơ gia vị với lá cơm lông xay nhuyễn để tạo vị ngọt bùi, dậy mùi thơm.
Như ở Thái Nguyên hay Bắc Kạn, bánh Cooc mò thường được gói bằng lá dong hoặc lá chuối. Còn người dân vùng cao Bình Liêu lại thường dùng lá chít để gói bánh. So với loại lá khác thì lá chít nhỏ hơn, bản dài, hầu như không cần cắt chỉnh quá nhiều khi gói. Lá chít để gói Cooc mò phải xanh đều, lá không quá già, bị rách hay sâu. Sau khi lá lấy về rửa sạch bụi bẩn, để thật ráo nước.
Đối với Cooc mò, công đoạn gói có quyết định không nhỏ tới độ thơm ngon, dẻo mềm, đượm vị của chiếc bánh. Lá chít được cuộn lại thành hình chiếc phễu, dùng chén nhỏ múc gạo đổ đầy. Một tay giữ phần dưới phễu lá để không bị tuột, một tay vỗ nhẹ bên ngoài cho nếp lèn chặt, thêm nhân thịt lợn và lá cơm lông (với bánh có nhân) rồi nhanh tay gấp mép lá và dùng lạt mềm buộc lại. Độ khéo léo, tinh tế của người gói Cooc mò và quyết định chất lượng bánh thể hiện ở khâu buộc lạt. Dù nhìn đơn giản nhưng nếu buộc lỏng tay, bánh sẽ dễ bị vào nước, nhũn và làm nhạt bánh. Còn nếu siết quá chặt, gạo nếp sẽ khó nở đều, bánh dễ bị sượng và không ngon.
Sự khéo léo, tinh tế của người phụ nữ dân tộc Tày khi gói Cooc mò bằng lá bông chít
Khâu buộc lạt quyết định đến độ thơm ngon của bánh
Những chiếc bánh Cooc mò sau khi gói cẩn thận thường được kết thành từng xâu, hoặc để riêng rồi xếp ngập nồi nước để luộc từ 2 đến 3 giờ đồng hồ, tùy vào kích cỡ to nhỏ của bánh. Theo kinh nghiệm gói bánh lâu năm của người dân vùng cao, để bánh mau chín và không bị vỡ khi luộc, sau khi gói xong nên ngâm vào nước lạnh khoảng 1 giờ đến lúc mặt nước không sủi tăm là bánh đã “no” nước. Bánh Cooc mò luộc xong có màu giống với bánh chưng, phả hương thơm đặc trưng của gạo nếp, vị ngậy bùi của thịt lợn và lá cơm lông. Với bánh không nhân, Cooc mò được ăn kèm với mật ong hay mật mía đều dậy mùi thơm ngon.
Bánh Cooc mò không nhân thường ăn kèm với mật ong hoặc đường mía (Nguồn: Internet)
Cooc mò - món ăn đặc sản của người Tày từ lâu đã trở thành thứ quà không thể thiếu dành cho trẻ nhỏ và hơn thế món bánh này giờ đây đã trở thành một sản phẩm OCOP độc đáo của huyện Bình Liêu được nhiều người dân trong và ngoài tỉnh biết đến. Và khi đến với nơi đây, thưởng thức món bánh Cooc mò dân dã, bình dị ắt hẳn sẽ khiến nhiều thực khách tour Hà Nội Đà Nẵng ấn tượng khi cảm nhận được độ dẻo, thơm ngon của nếp mới, quyện trong vị bùi bùi của lá cơm lông, béo ngậy của thịt lợn. Nếm thử món bánh đặc trưng của nơi đây, cảm thấy trọn vẹn cái mộc mạc, bình dị của con người nơi này, để rồi khi rời xa mới thấy quyến luyến, nhớ nhung và tự nhủ sẽ trở lại đây thêm lần nữa để thưởng thức hương vị Cooc mò thơm nồng độc đáo của người dân Bình Liêu.
Thi gói bánh Cooc mò tại các lễ hội của huyện Bình Liêu luôn có sức hấp dẫn đối với nhiều du khách